مدیر کل
استرداد جهیزیه یکی از موضوعات مهم در حقوق خانواده ایران است که در مواقع بروز اختلافات زناشویی یا طلاق به میان می‌آید. جهیزیه به اموالی گفته می‌شود که زن از طرف خانواده یا با سرمایه خود، به خانه مشترک می‌آورد تا به زندگی مشترک کمک کند. استرداد جهیزیه به معنای بازپس‌گیری این اموال از سوی زن پس از انحلال ازدواج یا جدایی است. در این مقاله، به ابعاد قانونی و رویه‌های حقوقی استرداد جهیزیه بر اساس قوانین ایران می‌پردازیم.
### ۱. مبنای حقوقی جهیزیه
در حقوق ایران، زن ملزم به آوردن جهیزیه نیست و این موضوع صرفاً یک عرف اجتماعی است. به همین دلیل، اموالی که به عنوان جهیزیه به خانه مشترک آورده می‌شود، از نظر قانونی همچنان متعلق به زن باقی می‌ماند مگر اینکه توافق دیگری میان زوجین صورت گرفته باشد. ماده ۱۱۱۸ قانون مدنی، به زن حق تصرف در اموال شخصی خود از جمله جهیزیه را می‌دهد و به او اجازه می‌دهد هر زمان که بخواهد در مورد آنها تصمیم بگیرد.
### ۲. نحوه اثبات مالکیت بر جهیزیه
یکی از مسائلی که در زمان استرداد جهیزیه مطرح می‌شود، اثبات مالکیت زن بر اموالی است که به عنوان جهیزیه به خانه مشترک آورده شده است. در این زمینه، مهمترین مدرک، فهرست جهیزیه است که معمولاً هنگام تحویل جهیزیه توسط خانواده زن تهیه می‌شود. این فهرست به امضای شوهر و شهود می‌رسد و به عنوان مدرک رسمی در دادگاه مورد استناد قرار می‌گیرد.
اگر فهرست جهیزیه وجود نداشته باشد، زن می‌تواند با ارائه مدارکی مانند فاکتور خرید، شهادت شهود و یا حتی عکس‌هایی از اموال موجود در خانه، مالکیت خود را بر این اموال اثبات کند. در این صورت، دادگاه بر اساس ادله موجود تصمیم‌گیری خواهد کرد.
### ۳. مراحل قانونی استرداد جهیزیه
برای استرداد جهیزیه، زن می‌تواند به دو روش اقدام کند:
**۱. تقاضای استرداد جهیزیه از طریق دادگاه:**
زن می‌تواند با تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده و ارائه فهرست جهیزیه یا مدارک مالکیت، تقاضای استرداد اموال خود را مطرح کند. در این حالت، دادگاه پس از بررسی مدارک و ادله موجود، حکم به استرداد جهیزیه می‌دهد. اجرای حکم نیز توسط واحد اجرای احکام دادگستری صورت می‌گیرد.
**۲. تقاضای استرداد جهیزیه از طریق شورای حل اختلاف:**
در مواردی که ارزش جهیزیه کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد، زن می‌تواند به شورای حل اختلاف مراجعه کرده و تقاضای استرداد جهیزیه را مطرح کند. شورا پس از بررسی ادله و مستندات، حکم به استرداد جهیزیه می‌دهد.
### ۴. نکات مهم در استرداد جهیزیه
- **حق مالکیت زن:** همان‌طور که اشاره شد، جهیزیه متعلق به زن است و شوهر حق ندارد بدون رضایت زن در آن دخل و تصرف کند.
- **تکلیف شوهر:** در صورتی که اموال جهیزیه در اختیار شوهر باشد، او موظف است پس از درخواست زن، اموال را به او بازگرداند. در غیر این صورت، زن می‌تواند به مراجع قانونی مراجعه کند.
- **جرم‌انگاری تصرف غیرقانونی:** اگر شوهر اموال جهیزیه را بدون رضایت زن فروخته یا تخریب کرده باشد، زن می‌تواند از او به جرم خیانت در امانت شکایت کند. در این صورت، علاوه بر جبران خسارت، شوهر ممکن است به مجازات قانونی محکوم شود.
- **بررسی وضعیت جهیزیه:** در هنگام استرداد، دادگاه وضعیت فعلی اموال را بررسی می‌کند. اگر اموال در وضعیت سالم باشند، همان اموال به زن بازگردانده می‌شود. اما اگر دچار آسیب شده باشند، زن می‌تواند تقاضای جبران خسارت کند.
### ۵. مواد قانونی مرتبط
برخی از مواد قانونی که به استرداد جهیزیه و حقوق مرتبط با آن پرداخته‌اند، به شرح زیر هستند:
- **ماده ۱۱۱۸ قانون مدنی:** حق تصرف زن در اموال خود.
- **ماده ۶۳۱ قانون مدنی:** در صورت وجود اختلاف در مورد مالکیت اموال، طرفین باید مالکیت خود را اثبات کنند.
- **ماده ۶۶۵ قانون مدنی:** در مورد اموالی که به عنوان امانت در اختیار شوهر قرار گرفته‌اند و باید به مالک بازگردانده شوند.
- **ماده ۲۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی:** در مورد نحوه درخواست استرداد اموال.
### ۶. نتیجه‌گیری
استرداد جهیزیه یکی از موضوعات حساس در دعاوی خانوادگی است که نیاز به دقت و آگاهی از قوانین دارد. زنان باید با ارائه مدارک معتبر، از حقوق خود در مورد جهیزیه دفاع کنند و در صورت بروز مشکل، از طریق مراجع قانونی به دنبال بازپس‌گیری اموال خود باشند.
نسرین شمسی