مدیر کل
تفاوت اصلی میان فسخ و انفساخ در نوع پایان دادن به قرارداد است. فسخ به معنای پایان دادن به قرارداد توسط یکی از طرفین یا به استناد یکی از شرایط قراردادی است، در حالی که انفساخ به معنای خودبه‌خود منحل شدن قرارداد بدون نیاز به تصمیم‌گیری طرفین است. در ادامه، به تشریح هر کدام همراه با مواد قانونی و مثال می‌پردازم:
۱. فسخ
فسخ به معنای پایان دادن به قرارداد از طرف یکی از طرفین بر اساس اختیارات مشخص است. فسخ ممکن است بر اساس شرایط قرارداد یا قانون صورت بگیرد.
مبنای قانونی:
ماده ۲۱۹ قانون مدنی: "عقودی که بر طبق قانون واقع شده باشد، بین متعاملین و قائم مقام قانونی آن‌ها لازم الاتباع است مگر این که به رضای طرفین اقاله یا به علت قانونی فسخ شود."
ماده ۳۹۶ قانون مدنی: این ماده مواردی را که موجب خیار فسخ هستند، معرفی می‌کند؛ از جمله خیار شرط، خیار غبن، خیار عیب، خیار تدلیس، و غیره.
مثال:
فردی خانه‌ای را خریداری می‌کند، اما بعد از مدتی متوجه عیب مخفی در ملک می‌شود. بر اساس ماده ۴۲۲ قانون مدنی، می‌تواند با استفاده از خیار عیب، قرارداد را فسخ کند. اینجا فسخ با اراده طرفی که متضرر شده، انجام می‌شود.
۲. انفساخ
انفساخ به معنای پایان خودبه‌خودی قرارداد است و نیازی به دخالت طرفین یا اعلام فسخ ندارد. انفساخ معمولاً زمانی رخ می‌دهد که یک شرط مشخص در قرارداد محقق شود یا شرایطی در قانون وجود داشته باشد که قرارداد را خودبه‌خود منحل می‌کند.
مبنای قانونی:
ماده ۳۸۷ قانون مدنی: "اگر مبیع قبل از تسلیم بدون تقصیر و اهمال از طرف بایع تلف شود، بیع منفسخ می‌شود و ثمن باید به مشتری مسترد گردد، مگر این که بایع برای تسلیم به حاکم یا قائم مقام او رجوع نموده باشد که در این صورت تلف از مال مشتری خواهد بود."
ماده ۴۸۳ قانون مدنی: در خصوص اجاره آمده است که اگر عین مستاجره بدون تقصیر مستاجر تلف شود، عقد اجاره خودبه‌خود منفسخ می‌شود.
مثال:
فرض کنید شخصی خودرویی را اجاره کرده، اما قبل از پایان مدت اجاره، خودرو در حادثه‌ای از بین می‌رود. در این صورت، قرارداد اجاره خودبه‌خود منفسخ می‌شود زیرا دیگر موضوع قرارداد وجود ندارد.
جمع‌بندی تفاوت‌ها:
فسخ: نیاز به اراده یکی از طرفین دارد و معمولاً به دلیل وجود خیارات قانونی یا شرط ضمن عقد انجام می‌شود.
انفساخ: خودبه‌خودی است و نیازی به اعلام از طرفین ندارد و معمولاً در صورت تلف مورد معامله یا تحقق شرط انفساخ اتفاق می‌افتد.
نکته: در هر دو حالت، باید مواد قانونی مرتبط را در قراردادها در نظر داشت تا امکان فسخ یا انفساخ به‌صورت قانونی انجام شود.
نسرین شمسی