مدیر کل
اجاره با شرط مباشرت به نوعی از قرارداد اجاره اشاره دارد که در آن مستأجر موظف است شخصاً در ملک اجاره شده یا در استفاده از مال مورد اجاره حضور و نظارت داشته باشد. در چنین مواردی، شرط مباشرت به معنای این است که مستأجر نمی‌تواند استفاده از مال را به شخص ثالثی واگذار کند، مگر با اجازه مالک. این موضوع در حقوق ایران نیز به‌صورت دقیق مورد بررسی و توجه قرار گرفته و قوانینی پیرامون آن تنظیم شده است. در ادامه، به بررسی مواد قانونی و مفاهیم مرتبط با اجاره با شرط مباشرت می‌پردازیم.
### ۱. مفهوم اجاره با شرط مباشرت
اجاره با شرط مباشرت، به معنای تعهد مستأجر به استفاده شخصی از مال اجاره‌ای است. این شرط معمولاً زمانی اعمال می‌شود که مالک بخواهد اطمینان حاصل کند که مستأجر شخصاً بر ملک یا مال نظارت دارد و خود استفاده‌کننده اصلی آن است. این شرط در بسیاری از قراردادهای اجاره تجاری و کشاورزی به‌ویژه رایج است.
### ۲. مواد قانونی مرتبط با اجاره
در قانون مدنی ایران، قوانین مربوط به اجاره در **ماده 466 به بعد** آورده شده است. اگرچه در این مواد به‌صورت مستقیم به شرط مباشرت اشاره نشده است، اما می‌توان از قواعد کلی قراردادهای اجاره و اصول حقوقی مرتبط با شروط ضمن عقد برای توضیح این موضوع بهره برد.
- **ماده 466 قانون مدنی**: "اجاره عقدی است که به موجب آن مستأجر مالک منافع عین مستأجره می‌شود."
این ماده به اساس اجاره اشاره دارد، اما شرط مباشرت به‌عنوان یک شرط اضافی در قرارداد می‌تواند لحاظ شود.
- **ماده 474 قانون مدنی**: "مستأجر باید مال‌الاجاره را در موعد مقرر پرداخت نماید و از مال مورد اجاره طبق شرایط قرارداد استفاده کند."
این ماده بیان می‌کند که استفاده از مال اجاره شده باید مطابق با شرایط قرارداد باشد. اگر شرط مباشرت در قرارداد درج شده باشد، مستأجر موظف است شخصاً از مال استفاده کند و این موضوع در چارچوب ماده 474 قانونی است.
- **ماده 490 قانون مدنی**: این ماده بیان می‌کند که مستأجر نمی‌تواند عین مستأجره را بدون اذن موجر به دیگری اجاره دهد. اگر شرط مباشرت در قرارداد لحاظ شده باشد، این ماده تأکیدی بر لزوم رعایت این شرط است.
### ۳. آثار حقوقی شرط مباشرت
شرط مباشرت در قرارداد اجاره می‌تواند آثار و پیامدهای مختلفی داشته باشد، از جمله:
- **عدم امکان انتقال به غیر**: مستأجر نمی‌تواند استفاده از مال را به شخص دیگری واگذار کند، مگر اینکه مالک به‌صراحت رضایت دهد.
- **فسخ قرارداد در صورت تخلف**: اگر مستأجر شرط مباشرت را نقض کند و مثلاً بدون اجازه مالک ملک را به دیگری بسپارد، مالک حق دارد قرارداد را فسخ کند.
- **مسئولیت شخصی مستأجر**: مستأجر موظف به حضور مستقیم و نظارت بر استفاده از مال اجاره‌ای است و نمی‌تواند این مسئولیت را به فرد دیگری منتقل کند.
### ۴. موارد خاص در اجاره با شرط مباشرت
شرط مباشرت در برخی از موارد خاص اهمیت بیشتری پیدا می‌کند:
- **اجاره املاک کشاورزی**: در این نوع اجاره، شرط مباشرت برای نظارت بر کشاورزی و استفاده صحیح از زمین بسیار مهم است.
- **اجاره واحدهای تجاری**: در برخی موارد مالک ممکن است بخواهد اطمینان حاصل کند که مستأجر شخصاً در کسب‌وکار حضور دارد و به‌عنوان صاحب اصلی فعالیت می‌کند.
### ۵. نتیجه‌گیری
اجاره با شرط مباشرت به‌عنوان یک شرط قراردادی می‌تواند در مواردی که حضور و نظارت مستأجر ضروری است، مفید و مؤثر باشد. با توجه به اینکه قوانین مدنی به‌صورت مستقیم به شرط مباشرت اشاره نکرده‌اند، این شرط معمولاً به‌صورت ضمنی در قراردادهای اجاره گنجانده می‌شود. از منظر قانونی، شرط مباشرت تحت شمول قواعد کلی قراردادهای اجاره قرار می‌گیرد و مستأجر موظف به رعایت آن است، در غیر این صورت مالک حق فسخ قرارداد را خواهد داشت.
نسرین شمسی